Hulp vragen is niet altijd makkelijk. Het kan je het gevoel geven dat je van anderen afhankelijk bent. Of je kunt denken dat de ander er geen zin in heeft. Of geen tijd heeft. Maar kijk naar jezelf: jij vindt het ook vanzelfsprekend om je voor je naaste in te zetten. Dus waarom zou jij anderen niet vragen om jou te helpen? Dat roept wel de vraag op aan wie je dat kunt doen. Gelukkig is je eigen netwerk vaak groter dan je in eerste instantie zelf denkt!
Als je zorgt voor iemand met psychische problemen voel je je misschien geen mantelzorger, omdat het een andere associatie geeft (mensen fysiek verzorgen, bijv wassen). Toch ben jij ook mantelzorger vanuit de gemeente bekeken en kan jij dus ook gebruik maken van diensten die er voor mantelzorgers zijn. Een steunpunt of centrum Mantelzorg biedt informatie over alles wat met mantelzorg te maken heeft.
Hieronder nog een lijstje met allerlei tips van lotgenoten die je kunnen helpen om beter in je vel te zitten.
‘Lotgenotencontact’ klinkt misschien zwaar, maar het is niets meer (of minder) dan contact hebben met mensen die in een zelfde situatie als jij zitten of hebben gezeten. Dat kan telefonisch, via websites en facebook-groepen, of tijdens speciale bijeenkomsten. Kijk hieronder of er initiatieven zijn die je aanspreken.
De volgende signalen kunnen erop wijzen dat je overbelast bent, of dreigt te raken:
Goed voor jezelf zorgen is belangrijk, want:
De manier waarop je communiceert heeft invloed op je relaties met anderen. Bij mensen met een psychische kwetsbaarheid luistert het vaak extra nauw. Mensen die niet goed in hun vel zitten, zijn geneigd om wat anderen zeggen op een goudschaaltje te wegen.
Communiceren kun je leren. Een aantal aandachtspunten zijn: gebruik ik-boodschappen; bespreek problemen niet in crisissituaties; luister, vat samen en vraag door; generaliseer en beschuldig niet en stel open vragen.
Hieronder gaan we op de deze punten in.
Harm en ik zijn 18 jaar getrouwd. Toen ik Harm leerde kennen wist ik dat hij manisch depressief was. Nu heet het dat hij aan bipolaire stoornissen met psychosen lijdt. Ik stond voor de keuze: stop ik met onze relatie of gaan we samen verder? Ik heb voor dat laatste gekozen. Nu, 18 jaar later, kijk ik terug op een periode van samen lachen en samen huilen. We kunnen samen veel lachen en lol maken. Onbegrip en reacties van anderen op ons gedrag werkt dan weer op onze lachspieren. Maar als ‘partner van’ leef ik altijd met alarmbelletjes in mijn hoofd. Niet te ver vooruitkijken. ‘Hoe gaat het vandaag’ is ver genoeg. In onze relatie leven we bij de dag. We proberen de slechte dagen te accepteren en we genieten van wat alle goede dagen ons brengen. „Met wat je nu weet, zou je dan met Harm zijn getrouwd?” vroeg een neef onlangs. Daar moest ik over nadenken voordat ik ja zei. De conclusie van mijn neef was even simpel als verassend. „Dan hou je van uitdagingen.”
Toen Harm nog thuis woonde kenden we periodes van opname waarbij manie overging in psychose. Als Harm na zo’n periode weer thuis was, spraken we altijd over zijn psychose. Over wat hij toen beleefde en over mijn beleving ervan. Maar ondanks de zwaarte van zo’n periode zijn manische perioden soms handig om doelen te bereiken die anders onbereikbaar zijn. Zo wilde ik al langer graag een hond en níet alleen voor mezelf. Helaas kwamen honden er bij Harm niet in. Tot ik hem in een van zijn manische periodes een foto van een schattige puppy liet zien. Harm stond toen direct open voor mijn argumenten dat een hond fijn gezelschap zou zijn als ik naar mijn werk was. Ook zou een hondje hem meer structuur bieden. Zo kwam Droppie in ons leven en Harm was dolblij met hem. Harm woont inmiddels al 4 jaar niet meer thuis maar vindt het helemaal geweldig als Droppie en ik op bezoek komen.
Toen het moment daar was dat wonen in een beschermde leefomgeving voor Harm en mij het beste was, had ik daar wel moeite mee. Ik voelde me schuldig. Ik had de zorg toch moeten volhouden? Aan de ene kant voelde het als falen, aan de andere kant als een opluchting: ik hoef het niet meer alleen te doen. Zonder de dagelijkse zorg kreeg ik weer ruimte om nieuwe dingen te ontdekken. Bijvoorbeeld dat het belangrijk is dat het goed gaat met mij, omdat ik dan voor Harm het meeste kan betekenen. Hoewel het steeds minder goed lukt, probeer ik Harm bij zo veel mogelijk beslissingen te betrekken. Maar ik heb ook geleerd te accepteren dat het soms goed is als ik voor hem besluiten neem.
Harm en ik genieten van onze momenten samen. Hij is een tevreden mens en is blij is met de kleine leuke dingen die het leven hem biedt. Onlangs vroeg ik hem wat hij graag zou willen: samen ergens naartoe, uit eten, iets anders? Zijn antwoord ontroerde me: hij wilde graag 2 nachtjes thuis slapen en bij McDonald’s gaan eten. Meer wensen had hij niet. Soms zou ik willen dat ik met zo weinig tevreden kon zijn.
Tips van Nelly
Zo’n 12 jaar geleden werd bij onze zoon van 9 jaar, de diagnose OCD (Obsessive Compulsive Disorder) gesteld. Toen vielen de kwartjes bij mij, en bij mijn man. Want ook hij kampte al jaren met angst en dwang, alleen was dit nooit gediagnostiseerd.
Onze zoon kreeg gespecialiseerde therapie bij een centrum voor kinderpsychiatrie. Gelukkig met positief resultaat.
Er gingen lichtjes bij mij branden. Ik begon te begrijpen wat angst en dwang was. Ik zag welke angsten en dwangen mijn partner en kind hadden. Ik ging inzien waar ik al jaren in vastzat. Mijn man wilde telkens bevestigd en gerustgesteld worden. Nooit geweten dat dit een vorm van dwang was: het vergde van mij dat ik op de goede manier luisterde en op de perfecte manier reageerde, dag in dag uit, jaar in jaar uit. Zijn dwang vond mijn reactie vaak niet goed, dus moest ik weer anders reageren. Er waren ook andere dwangen, maar deze was voor mij het ergste, omdat ik er totaal in meegezogen werd. Ik liep de hele dag op eieren, zei en deed van alles om te zorgen dat de boel niet escaleerde en dat er rust was in ons gezin met twee kinderen. Dit mislukte natuurlijk vaak. Ontspannen rondlopen was er niet meer bij, en mijn sociale kring was klein geworden.
Mijn partner zag in dat hij dwang had (al vanaf jonge leeftijd) maar het heeft nog 2 jaar geduurd voordat hij in therapie ging. In de tussentijd was mijn zoektocht begonnen, want ik was leeg. Gesprekken bij maatschappelijk werk en psycholoog hielpen iets, maar zij gaven tips waar ik niets mee kon. “Gewoon stoppen met bevestigen!” Tja, als dat zo makkelijk was dan was dat allang gelukt. Het toeval wilde dat ik voor mijn werk als docent met een coachopleiding begon. Drie jaar lang heb ik in een veilige omgeving kunnen kijken naar mijzelf. Ik heb ontdekt dat ik de angst en dwang in stand heb gehouden. Ik heb het zelfs de ruimte gegeven om groter te worden, hoewel dat natuurlijk niet mijn bedoeling was. Al op jonge leeftijd nam ik veel verantwoordelijkheid op me. Ik was een zorgzaam type, iemand die zichzelf weg cijferde en zich goed kon aanpassen aan de omstandigheden.
Mijn eigenschappen waren precies wat de angst en dwang nodig hadden om te bestaan en te groeien. Jarenlang ben ik meegaan in de emotionele chantage, het meedwangen en vermijden.
Ik ben gaan werken aan mijn angst, aan duidelijk worden en grenzen stellen.
Want als ik NEE zeg, daarna bang word voor zijn reactie en daardoor JA doe, hoe duidelijk ben ik dan? Hoe betrouwbaar ben ik?
Mijn verandering heeft een ongelooflijk effect gehad. Mijn partner is in therapie gegaan en heeft hard aan zijn angst en dwang gewerkt. Mijn duidelijkheid heeft hem veel steun en begrenzing gegeven. Zowel bij mijn partner als onze zoon zijn de angst en dwang niet weg. Het zal altijd een onderdeel van ons leven blijven, maar het is veel kleiner geworden. Dit is merkbaar voor hen, voor ons als gezin en in de relatie met mijn partner.
Mijn zoektocht en opleidingen hebben ertoe geleid dat het mijn werk is geworden om naasten van mensen met een psychische kwetsbaarheid te begeleiden. In mijn praktijk Sterk in Eigen Kracht laat ik naasten naar zichzelf kijken. Ik laat hen bewust worden van de eigen angst en leer ze het lef hebben om duidelijk te zijn. De ander kun je niet veranderen, jezelf wel. Maar alleen als je in je eigen kracht staat.
Tips van Thea
Ik liep 18 jaar tegen niet goed afgestemde hulp aan. Wij, als gezin, gingen van crisis naar crisis. Waar ik de kracht vandaan gehaald heb om dit vol te houden weet ik niet.
Maar nu, na bijna 19 jaar lijkt het tij te keren. Dankzij een nieuwe jonge hulpverlener, wordt er nu samengewerkt en wordt alles wat ik zelf heb opgelost in kaart gebracht. Voor het eerst met z'n allen om de tafel. Voor het eerst heb ik de psychiater ontmoet. Een niet te geloven bizar verhaal krijgt nu een positieve wending.
Wat heb ik gedaan? Alles zelf opgelost en geen conflict gezocht, maar alsmaar blijven hopen op ... Of dat de juiste weg is? Dat weet ik niet. Maar ik hoop met dit verhaal andere ouders tot steun te zijn in hun gevecht en hoop te geven op een betere situatie.
Tips van Marlief
1. Houd contact met Ypsilon voor advies en steun.
2. Laat je kind niet los. Hoe erg ‘t ook is en wat anderen ook zeggen.
3. Houd vertrouwen dat er ook goede hulpverleners op je pad kunnen komen.